Unitaswijk Deurne

De Unitaswijk is gelegen aan het Boekenbergpark in Deurne en wordt gekenmerkt door een uniforme architectuur, doch met subtiel onderscheid in de woningen. Er werd een beheersplan opgemaakt met als doel het karakteristieke uitzicht te vrijwaren in de toekomst. 

Het zogenaamde ‘tuinwijkmodel’ werd ontwikkeld na de Eerste Wereldoorlog, die gericht was op het creëren van betere leefomstandigheden. Architect Eduard Van Steenbergen ontwierp op basis van dit model de Unitaswijk naast het Boekenbergpark te Deurne. Zijn visie was het vormen van een coherente, samenhangende wijk, waarbij aspecten zoals ruimtelijke structuur, groenvoorzieningen, architectuur en interieurontwerp naadloos op elkaar aansloten. Het project, voltooid tussen 1924 en 1932, omvatte 201 woningen, gekenmerkt door hun verfijnde architectuur.

De Unitas-tuinwijk werd in 1982 erkend als beschermd stadsgezicht, maar doorheen de jaren zijn kenmerkende elementen van eenheid en harmonie deels verloren gegaan. In opdracht van de stad Antwerpen werd een beheersplan opgemaakt, bedoeld om de oorspronkelijke concepten van de wijk te behouden en waar mogelijk te herstellen. Op die manier vormt het beheersplan een concrete handleiding voor de eigenaars.

Architecturaal zijn de bouwblokken opgebouwd uit een beperkt aantal woningtypes met variaties in gevelbreedte, uitwerking van het schrijnwerk, kleurgebruik en daken. Het materiaalgebruik en de stilistische uitwerking zijn over alle woningen doorgetrokken waardoor een harmonisch en samenhangend stadsbeeld ontstaat. Voorts krijgt groen zowel in de publieke als de private ruimte een prominente plaats toebedeeld. 

Aanpassingen doorheen de tijd hebben de oorspronkelijke authenticiteit en eenheid enigszins aangetast.  Het beheersplan, dat dit in de toekomst dient tegen te gaan, omvatte een nauwe samenwerking tussen verschillende stakeholders, waaronder de stad Antwerpen, Erfgoed en Visie, en de bewoners van de wijk. De eerste stap was een gedetailleerde analyse van de wijk en de kenmerken van de verschillende woningtypes. De algemene opbouw en de typerende kenmerken op macro- (wijk) alsmede microniveau (woningtype) werden geïdentificeerd. Op basis hiervan werden voor elk woningtype referentiefiches ontwikkeld die de handvaten aanreikten voor de verdere inventarisatie van de individuele woningen.  

De tweede stap betrof de ontwikkeling van een overkoepelende beheersvisie en specifieke beheersmaatregelen, gericht op het behoud en de herwaardering van erfgoedkenmerken. Dit werd tenslotte vertaald in een praktische handleiding voor bewoners, inclusief technische fiches en uitvoeringsdetails. Ook werden communicatiemomenten georganiseerd om het beheersplan toe te lichten en vragen van bewoners te beantwoorden.