Scherpenbergmolen

Elke zondag draaien te Westmalle de wieken van de Scherpenbergmolen nog op volle toeren. De 19de-eeuwse molen is immers nog maalvaardig. Er werd door Erfgoed en Visie een beheersplan opgesteld voor het gebouw, om haar behoud ook nog voor de toekomstige generaties te vrijwaren. 

De Scherpenbergmolen is een stenen bergmolen van het type bovenkruier. De molen werd in 1843 opgericht door de gebroeders Mullenbrück. Nadat in 1942 een oudere houten molen in de Oude Molenbaan werd afgebroken, was dit de enige windmolen in Westmalle. Tot 1953 bleef de molen in gebruik, ze stond leeg tot 1961 waarna de gemeente de molen kocht en ze restaureerde. Vandaag draait de molen wekelijks en wordt er regelmatig graan gemalen. De opdrachtgever wenste een beheersplan waarbij het periodieke onderhoud van de molen uiteengezet wordt in functie van een goed behoud en beheer. 

De eerste fase van het beheersplan behelsde het uitschrijven van de historische nota, het opmaken van een inventaris en tot slot de formulering van een waardebepaling. 

Bij de historische nota werd er specifiek aandacht gegeven aan een vergelijking tussen andere molens in de provincie Antwerpen. De nota legt de focus op de punten waarin de Scherpenbergmolen zich onderscheidt, een belangrijk onderdeel in het licht van de latere opmaak van de waardebepaling. De inventaris van de molen gebeurde gedetailleerd. Het gaande werk en de werking van de molen werd in detail bestudeerd en uiteengezet, dit vormde een onontbeerlijk element voor het uitschrijven van de beheersmaatregelen. Daarnaast werden ook de andere elementen binnen het dorpsgezicht, zoals het molenhuis, geïnventariseerd. Hierbij was de windvang van de molen ook een belangrijk aandachtspunt. Het is gebleken dat de zuidwestenwind hier het meeste voorkomt en dat de wind langs deze zijde door geen enkel obstakel gehinderd wordt. Dit inzicht werd dan ook bestendigd in het beheersplan, om de toekomstige windvang ook te kunnen vrijwaren.

De waardebepaling vertrok vanuit de “industrieel-archeologische” waarde die in het beschermingsbesluit opgenomen is. Deze werd aangevuld met onder meer historische en esthetische waarde.

In het tweede deel van het beheersplan zijn de visie en de beheersmaatregelen uitgeschreven voor de Scherpenbergmolen en haar directe omgeving. De maatregelen voor de molen werden opgesplitst in ‘staande’ en ‘gaande’ werk, omdat deze elk een specifieke aanpak vragen. Het staande werk ondergaat geen slijtage door het gebruik van het maalmechanisme waardoor de beheersmaatregelen gelijkaardig zijn aan een ‘gewoon’ gebouw. De belt (berg) werd ook als onderdeel van het staande werk beschouwd. Het gaande werk slijt daarentegen wel door het gebruik van het maalsysteem. In de maatregelen werd dan ook belicht dat bepaalde elementen op regelmatige basis vervangen dienen te worden.

Het resultaat van het uitschrijven van de beheersmaatregelen is een draaiboek voor het onderhoud van de molen waarmee de opdrachtgever het beheer van de molen op een overzichtelijke manier kan uitvoeren. Men weet precies om de hoeveel tijd welke werken uitgevoerd moeten worden.