Huis Janssens

Aan de Zamanstraat in Sint-Niklaas prijkt Huis Janssens vandaag opnieuw in al haar glorie. De 19de-eeuwse woning werd na een twintigjarige restauratie opnieuw opengesteld als museum. Wie er vandaag binnenstapt, komt 100 jaar terug in de tijd. 

Huis Janssens, vernoemd naar de prominente textielfabrikant en politicus Alfons Janssens, belichaamt de rijkdom en culturele voorspoed van het 19e-eeuwse Sint-Niklaas. De woning vormt met haar statige exterieur en huiselijke, doch rijkelijk versierde interieur een prachtig voorbeeld van de neo-Vlaamse renaissancestijl. Het project vormde een uitdagende afweging tussen herstel en reconstructie enerzijds, hedendaagse toevoegingen anderzijds.De restauratie van de buitenzijde van Huis Janssens werd gekenmerkt door aandacht voor historische details en technische noodzaak. De transformatie tot museum vereiste een evenwichtige afweging tussen erfgoedbehoud, waarbinnen deze huiselijke sfeer primeerde, evenals aanpassingen die als noodzakelijk werden geacht met betrekking tot de museale functie.

De voorgevel, aangetast door vochtschade en erosie, onthulde tijdens onderzoek sporen van een voormalige rode schildering ('dodekopschildering'), bedoelt om de mindere kwaliteit van de gevelsteen te maskeren. Tijdens de restauratie werd de afwerking gereconstrueerd met silicaatverf, waarbij steen per steen met de hand geschilderd werd. De renovatie van het dak omvatte een isolatie volgens het sarkingdakprincipe. Een deel van de decoratieve nokpannen die nog aanwezig waren, werden gerecupereerd. De pannen die in een te slechte staat verkeerden, werden nagemaakt naar historisch model. De restauratie van het schrijnwerk omvatte zowel het behoud van historisch schrijnwerk als de vervanging van recentere ramen door replica's in historische stijl, met de plaatsing van gelaagd glas voor klimaatregulatie. 

In het interieur bleven nog heel wat oorspronkelijke afwerkingsmaterialen bewaard. Deze werden nauwkeurig gerestaureerd. In een deel van het gebouw waren de wanden doorheen de tijd voorzien van een beige afwerking, wat zorgde voor een architecturale afvlakking. Uit materiaal-technisch onderzoek bleek dat in bepaalde ruimtes de oorspronkelijke schilderingen nog verborgen zaten onder deze nieuwe afwerking. Dit was bijvoorbeeld zo in de monumentale traphal. De kleurstelling en detaillering van deze schilderingen werden aangewend om een reconstructie van de oorspronkelijke interieurafwerking te realiseren. In de neogotische huiskapel van Huis Janssens werden de nog zichtbare polychrome schilderingen nauwgezet gerestaureerd, in lijn met de overige nog oorspronkelijke interieurelementen in het gebouw. Specifieke aandacht werd besteed aan historische details zoals sjabloon- en handschilderingen en houtimitaties. Daar waar de authentieke afwerking ontbrak en ook aanvullend onderzoek geen nieuwe inzichten konden bieden, bijvoorbeeld met betrekking tot wandafwerkingen maar ook stofferingen zoals de oorspronkelijke gordijnen, werden nieuwe toevoegingen gerealiseerd. Voor de keuze van de nieuwe afwerkingsmaterialen werd vertrokken van historisch fotomateriaal. Deze methodologie, het samengaan van conservatie, reconstructie en nieuwe toevoegingen die harmonieus aansluiten bij het historische interieur, heeft ertoe geleid dat de huiselijke sfeer van Huis Janssens hersteld werd.

De realisatie van het huismuseum zorgde ook voor een aantal eisen. Reeds bij de verkoop van het pand aan de stad was het de uitdrukkelijke eis van de nazaten van Janssens dat het eigendom ter beschikking gesteld zou worden ten dienste van de kunst en de wetenschap. In de nieuwe situatie behouden het  gelijkvloers en de eerste verdieping hun museale functie terwijl de bovenverdiepingen ter beschikking worden gesteld van de De Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas. Om de museale functie te kunnen faciliteren werd  een nieuwe draagstructuur geïnstalleerd. Toegankelijkheid voor mensen met een beperking werd tevens bereikt door het integreren van een lift in een annex, verbonden met het huis via een traplift. Het museum zelf presenteert een rijke collectie curiosa, naast ruimtes gewijd aan tijdelijke exposities evenals een historische bibliotheek. De doordachte scenografie eert de architectuur van het huis, terwijl heldere geschiedschrijving en dynamische multimediale producties het verhaal van het huis naar de 21ste eeuw brengen.