Fort 8

Desondanks dat fort 8 geldt als één van de best bewaarde Antwerpse forten, waarbij het landschap en bijna alle fortgebouwen bewaard bleven. De Antwerpse Brialmontforten worden gekenmerkt door baksteenarchitectuur. Erfgoed en Visie was bij dit project verantwoordelijk voor de restauratiewerken van de gevels van het reduit en de artillerie-ingang.

Fort 8 te Hoboken maakt deel uit van het Belgisch defensieconcept van 1859, waarin Antwerpen om politieke, militaire en economische redenen gekozen werd als Nationaal Reduit. De fortengordel werd ontworpen door A. Brialmont en de bouwwerken werden voltooid in 1864. De gemeente Hoboken kocht het fort in 1977, en kreeg een socio-culturele herbestemming. De restauratie van de buitengevels van het reduit en de artillerie-ingang van Fort 8 richtte zich voornamelijk op de aanpak van schade in het metselwerk veroorzaakt door vochtproblemen en vorst-dooicycli. De nadruk lag bij de gevelrestauraties op het zo maximaal mogelijk behoud van authentieke materialen, gecombineerd met zorgvuldig geselecteerde nieuwe materialen die esthetisch en structureel overeenkwamen met het origineel. Desondanks dat bepaalde muurdelen integraal vervangen moesten worden, werd in zekere zin alsnog geopteerd voor een “zachte” restauratie waarbij het historische "patina" behouden bleef, met als doel het fort naadloos in zijn natuurlijke omgeving te integreren en zijn historische karakter te behouden.

Bij aanvang van de restauratiewerken aan Fort 8 was de conditie van de gevels zorgwekkend, ernstig beschadigd door vocht en temperatuurschommelingen. Een gedetailleerde inspectie wees uit dat tweederde van de gevels aangetast was door vorst en warmte-expansie, wat leidde tot het integraal vervangen van grote delen metselwerk, waarbij aangepaste bakstenen gebruikt werden die overeenkwamen met de originele in formaat, kleur en hardheid. Nieuwe spouwankers voorkwamen verdere schade door thermische beweging, en speciale technieken werden toegepast voor rollagen en ventilatieopeningen, waarbij de originele en zacht verweerde voegen behouden bleven voor esthetische harmonie.  

Het regenwaterafvoersysteem werd ook hersteld, waarbij de eerste drie meter van de gewelven ontgraven werd om de waterdichte bepleistering te herstellen en ingestorte regenwaterafvoeren te vernieuwen. Het terreinprofiel werd aangepast en gevoeligheid voor wortelschade verminderd door beplanting te vervangen door gras. Originele steenblokken werden behouden of vervangen door overeenkomstige natuursteen voor de herstelling van de kenmerkende blauwe hardstenen spuwers, elk voorzien van een smeedijzeren druipstaaf om regenwater weg te leiden en een beschermende schildering tegen spatten.

De uitvoering van de werken verliep in moten. De stelling werd over een lengte van 30m tegen de gevel opgebouwd en metsel-, voeg- en dakwerken werden uitgevoerd. Daarna werd de stelling opgetild en verplaatst naar de volgende moot. Op die manier kon er continue doorgewerkt worden, en bleef de kost voor de stellingen beperkt. 

Ook de gevels van de artillerie-ingang waren in zeer slechte staat bij aanvang van de opdracht en waren door de stad reeds voorzien van veiligheidsnetten. De vastgestelde schade aan de gevels van dit gebouw situeert zich hoofdzakelijk aan verweerde bakstenen en voegwerk. De oorzaak is opnieuw te vinden in vorst-dooicycli. Door de beschutte ligging en oriëntatie blijft het gevelparament constant nat waardoor het metselwerk ‘s winters stuk springt. Bovendien heerste er het vermoeden dat de waterkering aan de achterzijde van de gevels beschadigd was, waardoor het vocht van de grond op de gewelven, door de gevels sijpelde. De noordgevel was overduidelijk een representatieve gevel en is voorzien van een witte natuurstenen wapenschild, blauwe hardstenen sluitstenen en consoles en een hele reeks aan gebakken vormstenen rond de gevelopeningen. Die vormstenen waren in slechtere staat dan het parament in kruisverband. De stenen werden oorspronkelijk op maat en op vorm gemaakt en op lagere temperatuur gebakken. Ze zijn lichter van kleur, en zachter van textuur, en bijgevolg meer onderhevig aan verwering. Ook het bestond de restauratie van de gevels hoofdzakelijk uit het herstellen en vervangen van verweerd metselwerk en de overige waardevolle elementen.